Người Việt Nam rất chú ý đến con chuồn chuồn trong quan sát đời sống tự nhiên, vì nó gắn bó mật thiết với con người, đặc biệt là trẻ em. Trẻ con thích chơi với chuồn chuồn, thường bắt chuồn chuồn để chơi đùa hoặc thi đấu. Chính vì vậy, có câu hát:
“Chuồn chuồn có cánh thì bay
Đừng cho thằng bé giơ tay bắt chuồn”
Với trẻ nhỏ, chuồn chuồn là bạn đồng hành trong những trò chơi, từ việc thi đấu chuồn chuồn đến việc tin rằng chuồn chuồn có thể giúp trẻ biết bơi nhanh hơn. Mặc dù chuồn chuồn rất thân quen với trẻ em, nhưng tổ của nó thì lại là một điều bí ẩn mà không ai biết rõ.
Đối với người lớn, chuồn chuồn không còn là trò chơi nữa mà liên quan đến công việc và các vấn đề trong cuộc sống. Trong kinh doanh, người ta thường nói “vốn chuồn chuồn” để chỉ vốn ít ỏi, không đủ để tạo dựng sự nghiệp. Còn trong nông nghiệp, có câu tục ngữ:
“Chuồn chuồn bay thấp thì mưa
Bay cao thì nắng, bay vừa thì râm”
Chuồn chuồn cũng xuất hiện trong các quan niệm thẩm mỹ của người Việt, ví dụ như việc so sánh, với hình ảnh chuồn chuồn đạp nước để chỉ sự hời hợt, không chuyên tâm. Câu chuyện về chuồn chuồn còn được đưa vào cả những phút cuối đời, khi người bệnh mê sảng và "bắt chuồn chuồn", tức là hành động các ngón tay như khi bắt chuồn chuồn, báo hiệu sự ra đi.
Dù người ta đã quan sát đời sống của chuồn chuồn rất sâu sắc và đa dạng, tổ của chuồn chuồn vẫn là một điều bí ẩn không ai biết rõ. Câu nói “ai biết đâu cái tổ con chuồn chuồn” phản ánh sự không thể biết được, tương tự như cách diễn đạt “ai biết ma ăn cỗ”. Trong thực tế, chuồn chuồn không làm tổ. Chuồn chuồn chỉ đẻ trứng dưới nước, trứng nở thành nhộng sống dưới nước trước khi hóa thành chuồn chuồn trưởng thành. Do đó, tổ của chuồn chuồn không tồn tại theo cách như tổ của các loài chim. Thành ngữ “cái tổ con chuồn chuồn” được dùng để biểu thị sự bí ẩn, không thể biết rõ về một điều gì đó, như cách nói “biết tỏng cái tổ con chuồn chuồn” để chỉ sự hiểu biết tường tận về điều bí ẩn.
