Đây thôn Vĩ Dạ của Hàn Mặc Tử không chỉ là một bức tranh thiên nhiên tươi đẹp mà còn là một tác phẩm chứa đựng nhiều câu hỏi về tâm trạng và cảm xúc của thi nhân. Những câu hỏi trong bài thơ phản ánh sự hoài nghi, cô đơn và khát khao giao cảm của tác giả.
Trong bài thơ, ba câu hỏi xuất hiện trong từng khổ:
- Khổ 1: “Sao anh không về chơi thôn Vĩ?”
- Khổ 2: “Thuyền ai đậu bến sông trăng đó – Có chở trăng về kịp tối nay?”
- Khổ 3: “Ai biết tình ai có đậm đà?”
Những câu hỏi này không nhằm vào một đối tượng cụ thể mà chỉ là hình thức bày tỏ tâm trạng và nỗi niềm.
- Câu hỏi đầu tiên như một lời trách móc nhẹ nhàng hoặc lời mời gọi thiết tha của cô gái thôn Vĩ đối với nhà thơ, hoặc cũng có thể là lời tự trách, ước ao thầm kín của người đi xa muốn trở về thôn Vĩ.
- Câu hỏi thứ hai chứa đựng sự phấp phỏng, lo âu và hy vọng của thi sĩ. Cảnh vật xứ Huế dường như không hiểu được tình cảm của Hàn Mặc Tử, khiến nhà thơ phải tìm sự chia sẻ nơi vầng trăng, ánh trăng làm bạn xoa dịu nỗi cô đơn.
- Câu hỏi thứ ba thể hiện sự hoài nghi, làm tăng thêm nỗi cô đơn và trống vắng trong tâm hồn yêu đời và con người của thi sĩ.
Mở rộng phần phân tích câu hỏi cuối cùng:
Mơ tưởng về người thôn Vĩ, thi sĩ không thể thoát khỏi nỗi đau thương. Hình ảnh người tình xa càng lộng lẫy thì khoảng cách càng xa vời. Cuối cùng, thi sĩ phải trở về với thực tại: “Ở đây sương khói mờ nhân ảnh.” “Ở đây” không rõ là thôn Vĩ mơ mộng hay nơi thực tại lạnh lẽo. “Sương khói” có thể là hình ảnh của thời gian xa cách, không gian chia lìa, hay mối tình đơn phương không hy vọng. Những lớp sương khói mờ mịt phủ kín hình ảnh và bóng dáng người. Thi sĩ cảm giác như không còn tồn tại trong không gian này. Trong câu thơ có tiếng đau khổ của một kiếp người lãng quên:
“Tôi đang ở đây hay ở đâu
Ai đem tôi bỏ dưới trời sâu”
Mọi thứ trên đời đều quay lưng với Hàn Mặc Tử, chỉ có tình yêu là sợi dây duy nhất giữ thi sĩ lại với cuộc đời. Nhưng tình yêu đó cũng mong manh và xa vời: “Ai biết tình ai có đậm đà.” Đại từ phiếm chỉ “ai” mang đến nhiều ý nghĩa. Có thể hiểu là “Em có biết tình anh vẫn đậm đà,” thể hiện sự khẳng định tình cảm sâu sắc và cũng là sự trách móc vì sự vô tâm của người tình. Cũng có thể hiểu theo cách khác là “Anh có biết tình em có đậm đà không?” với sự hoài nghi và nỗi chua xót. Câu thơ cuối cùng trả lời cho câu hỏi đầu tiên: “Sao anh không về chơi thôn Vĩ?” và thể hiện sự đau đớn của tình yêu vô vọng khi hướng về đời thực.
