Từ bao giờ, mùa thu đã trở thành một phần không thể thiếu trong thiên nhiên và trong lòng thi nhân. Sự quyến rũ của mùa thu thường đến từ bầu trời trong vắt, ánh nắng vàng nhẹ và những chiếc lá chuyển màu vàng. Ví dụ, trong thơ của Xuân Diệu, thu hiện lên với hình ảnh "Những luồng run rẩy rung rinh lá / Đôi nhánh khô gầy xương mỏng manh" (Đây mùa thu tới). Trong khi đó, thơ Lưu Trọng Lư lại miêu tả mùa thu qua hình ảnh "Con nai vàng ngơ ngác / Đạp trên lá vàng khô" (Tiếng thu). Tuy nhiên, khi đọc thơ Hữu Thỉnh, người đọc sẽ cảm nhận được sự rung động đặc biệt qua bài thơ "Sang Thu". Bài thơ được viết năm 1977, trong bối cảnh đất nước đã hòa bình và thống nhất, phản ánh sự tinh tế của Hữu Thỉnh về vẻ đẹp thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa từ hạ sang thu, đồng thời thể hiện tâm hồn nhạy cảm của tác giả.
Như Bêlinxki đã từng nói: “Nhà thơ, ngay cả các nhà thơ vĩ đại nhất cũng phải đồng thời là những nhà tư tưởng.” Đến với thơ Hữu Thỉnh, độc giả dễ dàng cảm nhận được các giá trị tư tưởng sâu sắc ẩn sau lớp ngôn từ giản dị và gần gũi. Lê Thành Nghị đã nhận xét về thơ Hữu Thỉnh: “Thơ Hữu Thỉnh vốn thăng trầm, càng về sau lại càng thăng trầm triết lí.” Đây là triết lý đậm chất nhân văn nhưng cũng mộc mạc và tinh tế. Phong cách viết của Hữu Thỉnh thể hiện rõ tâm hồn nhạy cảm và yêu thích vẻ đẹp thiên nhiên.
Khoảnh khắc giao mùa được coi là một món quà của tạo hóa, mang đến cho con người nhiều cảm xúc. Trong bài thơ, Hữu Thỉnh mở đầu bằng cảm nhận về những dấu hiệu báo thu:
```
Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về
```
Mùa thu đến một cách bất ngờ và đột ngột, được cảm nhận qua mùi hương ổi. Từ "bỗng" được đặt ở đầu câu thơ tạo ra cảm giác bất ngờ, làm người ta bừng tỉnh và hòa nhập với thiên nhiên. Thay vì những tín hiệu báo thu thông thường như sen tàn hay cúc nở, Hữu Thỉnh chọn mùi hương ổi, một đặc trưng của mùa thu làng quê Bắc Bộ. Mùi hương này "phả" vào gió se, gợi cảm giác nhẹ nhàng và quyến rũ. Hương ổi và gió se lạnh là dấu hiệu của mùa thu, như những đàn chim én là dấu hiệu của mùa xuân. Màn sương huyền ảo “chùng chình” trước ngõ tạo ra một cảm giác lưu luyến, như thể mùa thu chưa muốn đến. Không gian “ngõ” có thể là ngõ thực của làng quê, hoặc là con ngõ của thời gian giữa hai mùa.
Nếu ở khổ thơ đầu, cảm xúc của tác giả là sự mơ hồ, thì ở khổ thơ thứ hai, cảnh vật đã được mở rộng ra sông nước và trời mây:
```
Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu
```
Nhà thơ vẽ ra một bức tranh thiên nhiên rộng lớn: dòng sông hiền hòa đang trôi chậm rãi, và các đàn chim vội vã di cư. Dòng sông dềnh dàng như đang tận hưởng khoảnh khắc giao mùa. Trên bầu trời, những đàn chim di trú và đám mây mùa hạ “vắt nửa mình sang thu”. Hình ảnh đám mây “vắt” nửa mình gợi cảm giác lưu luyến, tiếc nuối mùa hạ. Cách miêu tả này cho thấy sự tinh tế và độc đáo của Hữu Thỉnh, khi đám mây như thể có tâm trạng và động thái của riêng nó.
Khổ thơ cuối khắc họa những chuyển biến âm thầm của thiên nhiên:
```
Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi
```
Những cơn mưa đã giảm đi, nắng trở nên dịu hơn và sấm không còn dữ dội như trước. "Hàng cây đứng tuổi" tượng trưng cho những người đã trải qua nhiều biến cố, trở nên vững vàng hơn trước những thay đổi. Mùa thu là thời điểm để suy ngẫm và trở nên trầm lắng hơn. Hữu Thỉnh đã khéo léo kết hợp những yếu tố thiên nhiên và tâm trạng con người để tạo nên một bức tranh thu tuyệt đẹp.
Bài thơ "Sang Thu" không chỉ mang giá trị nghệ thuật mà còn chạm đến trái tim người đọc bởi cảm xúc chân thành và sâu sắc. Thi phẩm viết theo thể thơ năm chữ, với ngôn từ giản dị và hình ảnh gần gũi, phản ánh tâm hồn lãng mạn và suy tư về mùa thu quê hương. Hữu Thỉnh đã tạo ra một bức tranh thu đặc trưng, tôn vinh sự chuyển mình của đất nước, và bài thơ vẫn sống mãi với thời gian, gửi gắm những thông điệp và giá trị vĩnh cửu cho các thế hệ.
