Mảnh Trăng Cuối Rừng của Nguyễn Minh Châu mở ra một bức tranh sâu sắc về tình yêu và lòng dũng cảm trong thời kỳ kháng chiến. Tác phẩm không chỉ khắc họa vẻ đẹp tinh thần và tình cảm chân thành mà còn phản ánh sâu sắc cuộc sống trong hoàn cảnh chiến tranh.
Mục lục [Ẩn]
1. Đọc hiểu Mảnh trăng cuối rừng
I. ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)
Đọc đoạn trích:
... Tôi vội vàng nhét vào trong chiếc túi cấp dưỡng nhọ nhem của chị một chiếc phong bì niêm rất cẩn thận. Suốt buổi trưa, tôi đã mượn giấy bút biên cho Nguyệt lá thư đầu tiên.
Ra đến rừng săng lẻ, tôi chưa về chỗ giấu xe vội mà men ra bờ sông ngoài cầu. Con sông miền Tây in đầy bóng núi xanh thẫm, hai bên bờ cỏ lau chen với hố bom. Chiếc cầu bị cắt làm đôi như một nhát rìu phang rất ngọt. Ba nhịp phía bên này đổ sập xuống, những phiến đá xanh lớn rơi ngổn ngang dưới lòng sông, chỉ còn hai hàng trụ đứng trơ vơ giữa trời. Tôi đứng bên bờ sông, giữa cảnh một chiếc cầu đổ và lại tự hỏi: Qua bấy nhiêu năm tháng sống giữa bom đạn và cảnh tàn phá những cái quý giá do chính bàn tay mình xây dựng nên, vậy mà Nguyệt vẫn không quên tôi sao? Trong tâm hồn người con gái nhỏ bé, tình yêu và niềm tin mãnh liệt vào cuộc sống, cái sợi chỉ xanh óng ánh ấy, bao nhiêu bom đạn giội xuống cũng không hề đứt, không thể nào tàn phá nổi ư?
Thực hiện các yêu cầu sau:
Câu 1. Xác định ngôi kể trong đoạn trích.
Câu 2. Trong đoạn trích, tác giả đã chọn những chi tiết nào để tả cây cầu?
Câu 3. Nêu tác dụng của biện pháp tu từ ẩn dụ trong câu văn: “Trong tâm hồn người con gái nhỏ bé, tình yêu và niềm tin mãnh liệt vào cuộc sống, cái sợi chỉ xanh óng ánh ấy, bao nhiêu bom đạn giội xuống cũng không hề đứt, không thể nào tàn phá nổi ư?”.
Câu 4. Anh/chị hãy nêu nhận xét về tư tưởng của nhà văn thể hiện qua đoạn trích.
Gợi ý trả lời
Câu 1
Ngôi kể: ngôi thứ nhất.
Câu 2
Những chi tiết tả cây cầu:
+ bị cắt làm đôi như một nhát rìu phang rất ngọt
+ Ba nhịp phía bên này đổ sập xuống, những phiến đá xanh lớn rơi ngổn ngang dưới lòng sông
+ hai hàng trụ đứng trơ vơ giữa trời
+ chiếc cầu đổ
Câu 3
- Hình ảnh ẩn dụ: sợi chỉ xanh óng ánh
- Tác dụng:
+ Diễn tả vẻ đẹp tình yêu và niềm tin mãnh liệt vào cuộc sống của cô gái (nhân vật Nguyệt).
+ Làm tăng tính gợi hình, gợi cảm cho câu văn.
Câu 4
Nhận xét về tư tưởng của nhà văn:
+ Ngợi ca vẻ đẹp tâm hồn tuổi trẻ những năm chống Mĩ cứu nước;
+ Khẳng định sự sống bất diệt.
2. Bối cảnh lịch sử và xã hội sáng tác tác phẩm Mảnh trăng cuối rừng
Mảnh Trăng Cuối Rừng" là một tác phẩm quan trọng trong văn học Việt Nam, đặc biệt trong giai đoạn trước năm 1975. Sau khi ra mắt, nó được đưa vào tuyển tập truyện ngắn Việt Nam với tên gọi ban đầu là "Mảnh Trăng" trong tập "Những Vùng Trời Khác Nhau". Đồng thời, tác phẩm cũng được giới thiệu rộng rãi trên các tạp chí dân tộc Á Phi vào tháng 4 năm 1973, tạo dấu ấn sâu sắc trong cộng đồng văn học thời bấy giờ.
"Mảnh Trăng Cuối Rừng" không chỉ thể hiện phong cách cá nhân của nhà văn mà còn phản ánh những đặc điểm chung của văn học giai đoạn này. Tác phẩm nổi bật với sự kết hợp tinh tế giữa yếu tố truyền thống và hiện đại, góp phần vào bức tranh tổng thể của văn học Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.
Chủ đề của "Mảnh Trăng Cuối Rừng" xoay quanh vẻ đẹp tiềm ẩn trong tâm hồn người Việt Nam, như những viên ngọc ẩn giấu, chỉ được phát hiện khi có sự tìm kiếm và khát khao chân thành. Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, khi đất nước đối mặt với thử thách lớn lao, nhà văn đã khám phá được trong khắc khoải và đam mê ấy một ánh sáng trong trẻo và rạng rỡ. Đây không chỉ là ánh sáng của hy vọng và khát vọng, mà còn là biểu hiện của một tâm hồn nhạy cảm và tinh tế, luôn tìm kiếm những giá trị cao cả và chân thiện mỹ trong cuộc sống.
Mảnh Trăng Cuối Rừng còn mang đậm tính biểu tượng, thể hiện qua việc nhà văn khéo léo sử dụng hình ảnh để tạo ra những ẩn dụ sâu sắc. "Mảnh Trăng" trong tiêu đề không chỉ là một hình ảnh vật lý mà còn biểu trưng cho những giá trị quý giá và kỳ diệu, đang bị che khuất và chưa được khám phá. Cụm từ "Cuối Rừng" gợi lên cảm giác về điều gì đó vừa gần gũi, vừa xa xôi, giống như một điều mà chúng ta luôn khao khát nhưng khó có thể với tới. Sự mờ ảo của hình ảnh này thể hiện sự khát khao mãnh liệt và quá trình tìm kiếm không ngừng của con người.
Trong tác phẩm, nhà văn không chỉ mô tả vẻ đẹp tinh thần mà còn phản ánh cảm xúc và tâm trạng của các nhân vật trong hành trình tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống. Đây là điểm nhấn tạo nên chiều sâu và sức hấp dẫn của Mảnh Trăng Cuối Rừng. Các nhân vật thường đối mặt với thử thách và những điều không thể đạt được ngay lập tức, từ đó hình thành những cảm xúc phức tạp và sâu sắc. Sự kết hợp giữa hình ảnh cụ thể và ẩn dụ trừu tượng không chỉ làm nổi bật chủ đề của tác phẩm mà còn làm phong phú thêm cách nhìn nhận về cuộc sống và con người.
Mảnh Trăng Cuối Rừng đã trở thành biểu tượng của sự tìm kiếm cái đẹp tiềm ẩn trong hoàn cảnh khó khăn nhất, phản ánh chân thực khát vọng của con người trong bối cảnh chiến tranh và kháng chiến. Tác phẩm không chỉ làm phong phú kho tàng văn học Việt Nam mà còn để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng người đọc, trở thành một phần quan trọng trong di sản văn học của đất nước.
3. Tóm tắt cốt truyện Mảnh trăng cuối rừng
“Mảnh Trăng Cuối Rừng” bắt đầu trong thời kỳ khốc liệt của cuộc chiến chống Mỹ, khi Lãm, một lái xe quân sự, được giao nhiệm vụ vận chuyển hàng quan trọng đến tiền phương vào ban đêm. Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, Lãm quyết định ghé thăm chị gái và người yêu đang công tác tại đơn vị thanh niên xung phong.
Trên đường trở về, Lãm gặp Nguyệt, một công nhân giao thông đang đến cầu Đá Xanh để gặp người yêu, trùng tên với người yêu của Lãm. Nguyệt, với lòng dũng cảm và quyết tâm, đề nghị giúp Lãm vượt qua đoạn đường ngầm đầy nguy hiểm. Khi họ di chuyển qua khu vực đó, máy bay địch bất ngờ ném bom và bắn pháo sáng, khiến khu vực trở nên hỗn loạn.
Dù đối mặt với nguy hiểm, Nguyệt không hề run sợ. Cô bị xô ngã bởi lực bom, nhưng lập tức đứng dậy, đẩy Lãm vào nơi an toàn và ở lại che chắn để bảo vệ anh. Chiếc xe quân sự bén lửa, tạo ra tình huống cực kỳ căng thẳng. Lãm và Nguyệt vừa dập lửa vừa điều khiển xe qua khu vực nguy hiểm. Mặc dù bị thương ở cánh tay, Nguyệt vẫn nở nụ cười và ánh mắt tràn đầy niềm tin và dũng cảm.
Sau khi vượt qua cơn mưa bom, Nguyệt và Lãm chia tay trong bầu không khí đầy lưu luyến. Nguyệt trở lại công việc ở khu vực ngầm, còn Lãm tiếp tục hành trình của mình. Ngày hôm sau, khi Lãm đến thăm đơn vị thanh niên xung phong, anh không gặp Nguyệt, nhưng nhận ra rằng Nguyệt chính là người mà chị gái anh đã giới thiệu trước đó. Sự gặp gỡ tình cờ và tình cảm chân thành của Nguyệt khiến Lãm vô cùng xúc động. Anh cảm thấy một sự kết nối sâu sắc và mong muốn duy trì liên lạc với cô. Từ đó, Lãm viết lá thư đầu tiên gửi cho Nguyệt, bày tỏ tình cảm và lòng biết ơn đối với sự giúp đỡ và dũng cảm của cô trong hoàn cảnh khó khăn. Lá thư không chỉ là một biểu hiện của tình cảm mà còn là phần quan trọng trong hành trình tìm kiếm tình yêu và kết nối giữa hai trái tim trong thời kỳ kháng chiến đầy thử thách.
4. Phân tích nhân vật trong tác phẩm Mảnh trăng cuối rừng
Trong tác phẩm Mảnh Trăng Cuối Rừng của Nguyễn Minh Châu, nhân vật Nguyệt được giới thiệu qua lời kể của Lãm, một tài xế quân sự. Lãm có chị gái Tính làm việc tại cầu Đá Xanh, và Tính đã mai mối cho anh với Nguyệt. Tuy nhiên, vì chiến tranh và nhiệm vụ riêng, họ chưa bao giờ gặp mặt trực tiếp. Một ngày, trong chuyến công tác qua cầu Đá Xanh, Lãm tình cờ gặp Nguyệt lần đầu khi anh lái xe chở cô. Đây là lần đầu tiên họ gặp nhau sau thời gian dài chỉ giao tiếp qua thư từ. Sự chờ đợi và tình cảm của Nguyệt dành cho Lãm, dù chỉ qua những lá thư, đã tạo nên một mối liên kết đặc biệt giữa họ.
Lãm chưa nhận ra rằng cô gái trên đường chính là Nguyệt, người mà anh dự định sẽ thăm sau chuyến công tác này. Nguyễn Minh Châu đã khắc họa Nguyệt một cách tinh tế, không chỉ qua vẻ bề ngoài mà còn qua sự duyên dáng và quyến rũ của cô. Nguyệt hiện lên với vẻ đẹp giản dị nhưng cuốn hút, từ đôi gót chân sạch sẽ đến bộ trang phục, mái tóc tết, và chiếc nón trắng. Vẻ đẹp của Nguyệt không chỉ nằm ở ngoại hình mà còn ở sự duyên dáng và dịu dàng, khiến cô nổi bật giữa hàng ngàn nữ công nhân tại ngầm Đá Xanh.
Khi lần đầu gặp Nguyệt, Lãm bị ấn tượng bởi vẻ đẹp mát mẻ và giản dị của cô. Nguyệt xuất hiện với sự tự tin và tinh tế, từ giọng nói đến cử chỉ, từ việc chỉ đường đến cách cô giữ khoảng cách nhưng vẫn tạo sự kết nối ấm áp với Lãm. Cô thể hiện sự kiên nhẫn và sẵn lòng giúp đỡ Lãm trong suốt chuyến đi, từ việc chỉ lối đến hỗ trợ anh vượt qua những đoạn đường khó khăn. Nguyệt đã thể hiện sự nhiệt tình và quyết tâm khi quyết định giúp Lãm qua con sông tối tăm, mặc dù biết rằng cô sẽ phải rời khỏi xe trước khi qua sông.
Khi Nguyệt và Lãm đối mặt với nguy hiểm từ máy bay địch, Nguyệt đã thể hiện sự dũng cảm và kiên cường vượt trội. Cô nhanh chóng nhận diện mối nguy và hành động quyết đoán để bảo vệ Lãm và chiếc xe, mặc dù bản thân phải lội qua sông trong tình trạng ướt sũng và đối mặt với nguy cơ lớn. Sự dũng cảm của Nguyệt không chỉ thể hiện qua hành động mà còn qua thái độ lạc quan và hóm hỉnh của cô, ngay cả khi bị thương. Điều này khiến Lãm và độc giả đều vô cùng cảm phục và yêu quý Nguyệt.
Nguyệt không chỉ là một cô gái xinh đẹp mà còn là một nữ chiến sĩ thông minh, dũng cảm và kiên cường. Trong cuộc chiến cam go, Nguyệt giữ cho tình yêu của mình nguyên vẹn và kiên nhẫn chờ đợi Lãm suốt nhiều năm. Sự chờ đợi của cô biểu trưng cho sức sống mạnh mẽ và niềm tin vào tình yêu, dù trong hoàn cảnh chiến tranh tàn khốc. Nguyệt yêu Lãm bằng trái tim chân thành và kiên định, không bị tác động bởi khó khăn và thử thách.
Nguyễn Minh Châu đã khéo léo xây dựng nhân vật Nguyệt với vẻ đẹp không chỉ ở ngoại hình mà còn ở chiều sâu tâm hồn. Nguyệt là hình mẫu của nữ thanh niên xung phong trong kháng chiến chống Mỹ, thể hiện sự kiên cường, thông minh và tình yêu mãnh liệt. Vẻ đẹp và sức mạnh của Nguyệt là nguồn động viên to lớn cho Lãm và là một phần quan trọng trong bức tranh về tình yêu và sự sống sót trong thời kỳ chiến tranh.
Nhân vật Nguyệt trong Mảnh Trăng Cuối Rừng là biểu tượng của phong cách sáng tạo của Nguyễn Minh Châu, kết hợp giữa vẻ đẹp lý tưởng và sự chân thành trong tình yêu. Mối tình của Nguyệt và Lãm, dù bắt nguồn từ hoàn cảnh chiến tranh, truyền tải một thông điệp mạnh mẽ về sức sống, sự kiên trì và niềm tin vào tương lai tươi sáng hơn. Nguyệt, như một bông hoa kiêu sa giữa chiến trường, không chỉ là hình mẫu của sự chờ đợi và tình yêu, mà còn là minh chứng cho sức mạnh và lòng dũng cảm trong hoàn cảnh khắc nghiệt nhất.
