Bài viết liên hệ và mở rộng các tác phẩm thơ trong chương trình Ngữ văn 9, giúp học sinh so sánh, đối chiếu với những tác phẩm khác để hiểu sâu hơn về giá trị nghệ thuật, tư tưởng và bối cảnh văn học của từng bài thơ.
Mục lục [Ẩn]
Mùa xuân nho nhỏ – Thanh Hải
1. Vẻ đẹp thiên nhiên mùa xuân xứ Huế và mối liên hệ với tứ thơ của Lê Anh Xuân
Hình ảnh bông hoa tím biếc, mang màu sắc đặc trưng của xứ Huế, kết hợp với “dòng sông xanh” tạo nên một mùa xuân vừa tươi mát, vừa quyến rũ. Bông hoa tím biếc gợi nhớ đến hoa lục bình – biểu tượng của vẻ đẹp giản dị và gần gũi, phản ánh tính cách mộc mạc của người dân Huế. Điều này khiến ta liên tưởng đến tứ thơ của Lê Anh Xuân:
“Con sông nhỏ tuổi thơ ta tắm
Hãy còn đây nước chẳng đổi dòng
Hoa lục bình tím cả bờ sông”
2. Cảm xúc về mùa xuân đất nước và mối liên hệ với các sáng tác của Nguyễn Đình Thi, Nguyễn Khoa Điềm
Trong suốt “bốn nghìn năm” đầy khó khăn, ý chí kiên cường của dân tộc đã giúp đất nước vượt qua thử thách. Nguyễn Đình Thi đã miêu tả sự vươn lên mạnh mẽ của đất nước với câu thơ:
“Nước Việt Nam từ trong máu lửa
Rũ bùn đứng dậy sáng lòa”
Tương tự, trong bài “Đất nước” của Nguyễn Khoa Điềm, hình ảnh “người người lớp lớp” xuất hiện khắp mọi nơi để bảo vệ Tổ quốc, phản ánh tinh thần chiến đấu không ngừng nghỉ của các thế hệ người Việt Nam.
Viếng lăng Bác – Viễn Phương
1. Hình ảnh tre trong khổ thơ đầu và liên hệ với bài “Tre Việt Nam” của Nguyễn Duy
Tre xanh từ lâu đã trở thành biểu tượng của làng quê Việt Nam, là người bạn gần gũi của người dân. Trong bài “Tre Việt Nam”, Nguyễn Duy viết:
“Thân gầy guộc, lá mong manh
Mà sao nên luỹ nên thành tre ơi?
Ở đâu tre cũng xanh tươi
Cho dù đất sỏi đá vôi bạc màu”
2. Khổ thơ thứ hai và mối liên hệ với bài “Bác ơi!” của Tố Hữu
Hình ảnh mặt trời trong bài thơ của Viễn Phương gợi liên tưởng đến câu thơ của Tố Hữu:
“Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ”
Mặt trời của Bác trở thành nguồn sáng và ngọn hải đăng dẫn đường cho đất nước, như những câu thơ của Tố Hữu:
“Bác sống như đất trời đất của ta
Yêu từng ngọn cỏ mỗi nhành hoa
Tự do cho mỗi đời nô lệ
Sữa để em thơ, lụa tặng già”
3. Khổ thơ thứ ba và liên hệ với những bài thơ về trăng của Bác Hồ
Ánh sáng dịu nhẹ trong lăng làm ta liên tưởng đến vầng trăng sáng dịu hiền, bạn tri âm của Bác trong hành trình cứu nước:
“Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa”
Trăng đã gắn bó với Bác từ những ngày trong lao tù đến các chiến khu, là người bạn đồng hành, dù Bác chưa bao giờ được thưởng thức trăng một cách trọn vẹn.
Sang thu – Hữu Thỉnh
1. Khổ thơ đầu và liên hệ với bài “Đây mùa thu tới” của Xuân Diệu
Trong cảm nhận của Hữu Thỉnh, mùa thu đến một cách bất ngờ. Nhà thơ cảm nhận sự chuyển mùa qua những tín hiệu như hương ổi, gió se, sương thu, nhưng vẫn chưa hoàn toàn tin vào cảm nhận của mình, khác với sự khẳng định rõ ràng của Xuân Diệu:
“Đây mùa thu tới, mùa thu tới
Với áo mơ phai dệt lá vàng”
2. Khổ thơ thứ hai và liên hệ với bài “Tràng Giang” của Huy Cận
Trong thơ Hữu Thỉnh, cánh chim chuyển động vội vã đối lập với sự dềnh dàng của con sông. Hình ảnh cánh chim trong thơ Hữu Thỉnh khác với cảnh cô đơn trong “Tràng Giang” của Huy Cận:
“Lớp lớp mây cao đùn núi bạc
him nghiêng cánh nhỏ bóng chiều sa”
Cánh chim trong thơ Hữu Thỉnh mang sức sống và sự hòa nhịp với thiên nhiên trong mùa thu, khác với sự đơn độc trong thơ Huy Cận.
3. Khổ thơ thứ ba và những tâm sự của Hữu Thỉnh
Hai câu cuối của bài thơ chứa đựng nhiều suy tư của Hữu Thỉnh về bản thân, con người và đất nước. Đây là hình ảnh của một người lính trong một mùa thu hòa bình, có vẻ ngang tàng nhưng cũng dịu dàng và sâu lắng:
“Sớm cũng bất ngờ, nhưng lại mang vẻ dịu dàng, sâu lắng của mùa thu hòa bình. Hàng cây đứng tuổi, đã vượt qua nhiều thử thách, giờ đã vững vàng không gì có thể làm chúng rung rẩy.” (Hữu Thỉnh tâm sự)
Nói với con – Y Phương
1. Đoạn đầu và liên hệ với bài “Việt Bắc” của Tố Hữu
Các động từ như “đan, cài, ken” trong bài thơ diễn tả sự lao động tỉ mỉ, gợi nhớ đến hình ảnh trong bài “Việt Bắc” của Tố Hữu:
“Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang”
Hình ảnh người lao động trong “Việt Bắc” thể hiện sự chăm chỉ và tỉ mỉ trong công việc, như việc đan nón và chuốt sợi giang cho các chiến sĩ. Điều này phản ánh sự khéo léo và phẩm chất tốt đẹp của người dân miền núi.
