Nghệ thuật về con người của Nguyễn Tuân nổi bật với phong cách miêu tả tinh tế và sâu sắc. Qua các tác phẩm, ông khắc họa chân dung con người với đầy đủ sắc thái, từ những tính cách riêng biệt đến cuộc sống nội tâm phong phú, phản ánh sự tinh tế và nhân văn trong từng chi tiết.
Nguyễn Tuân là một nhà văn suốt đời tìm kiếm cái đẹp và luôn khao khát cảm giác, cảm xúc mới lạ, như đã được Giáo sư Nguyễn Đăng Mạnh nhận định. Ông nhìn nhận mọi vật và con người qua lăng kính văn hóa, thẩm mỹ, coi con người là tài hoa và nghệ sĩ. Trong văn của Nguyễn Tuân, người đọc thấy nhiều nhân vật nghệ sĩ như Huấn Cao trong “Chữ người tử tù” và cụ Sáu trong “Những chiếc ấm đất”. Đặc biệt, nhân vật ông lái đò trong “Người lái đò sông Đà” lại là hiện thân rõ nét phong cách nghệ thuật độc đáo của ông. Điều này thể hiện qua đoạn văn “Cưỡi lên thác sông Đà… lái được lượn được”, không chỉ khắc họa vẻ đẹp của người lái đò mà còn thể hiện quan niệm nghệ thuật sâu sắc của Nguyễn Tuân.
Pauxtopxki từng nói: “Niềm vui của nhà văn chân chính là niềm vui của người dẫn đường đến xứ sở của cái đẹp”. Nguyễn Tuân đã cống hiến cuộc đời mình cho việc tìm kiếm cái đẹp ở thiên nhiên và con người, từ trước Cách mạng đến sau này. Trước Cách mạng, ông tìm kiếm cái đẹp của quá khứ bằng giọng văn ngông nghênh, còn sau này, ông tìm thấy cái đẹp trong con người lao động và thiên nhiên.
“Người lái đò sông Đà” nằm trong tập “Sông Đà” và được viết sau chuyến đi thực tế đến Tây Bắc. Trên nền thiên nhiên hùng vĩ của Tây Bắc, ông lái đò là hiện thân cao quý của người lao động nơi đây. Nguyễn Tuân đã khắc họa ông lái đò với trí dũng và tài nghệ qua cuộc chiến đầy hiểm nguy với sông Đà.
Người lái đò dù đã ngoài 70 vẫn giữ được vẻ đẹp và tài năng. Dù sông Đà tấn công dữ dội, ông vẫn bình tĩnh, quyết đoán và chiến thắng. Nguyễn Tuân đã dùng ngôn từ và hình ảnh sinh động để ca ngợi phẩm chất và tài năng của người lái đò, đồng thời phản ánh phẩm chất của người lao động.
Nhà văn Võ Quảng trong “Vượt thác” cũng đã khắc họa hình ảnh người lao động đối mặt với thiên nhiên dữ dội. Dù có phong cách khác, cả Võ Quảng và Nguyễn Tuân đều ngợi ca vẻ đẹp của con người lao động. Nguyễn Tuân đã nâng cao hình tượng người lao động lên tầm nghệ sĩ, không chỉ qua nghề nghiệp mà qua phẩm chất và tài năng.
Nguyễn Tuân luôn nhìn nhận con người qua góc độ văn hóa và thẩm mỹ, từ đó tạo nên hình tượng nhân vật đầy tài hoa và nghị lực. Văn của ông, mặc dù đã nhiều thập kỷ trôi qua, vẫn để lại dấu ấn sâu đậm và tiếp tục là nguồn cảm hứng cho văn học Việt Nam.
