Vợ chồng A Phủ của Tô Hoài là tác phẩm phản ánh sâu sắc số phận con người vùng cao dưới ách thống trị phong kiến, đồng thời ca ngợi khát vọng tự do. Khi vận dụng tác phẩm, cần chú trọng tới sự chuyển biến tâm lý nhân vật và bối cảnh xã hội miền núi.
1. Giới thiệu tác giả, tác phẩm
Tô Hoài là một cây bút xuất sắc của nền văn học hiện đại Việt Nam, nổi bật với những thiên truyện hấp dẫn, lối viết sâu sắc và cái nhìn tinh tế về cuộc sống cùng khả năng đi sâu vào thế giới nội tâm của con người. Giáo sư Phong Lê đã khẳng định rằng: “Tô Hoài là một trong những tác gia lớn nhất của thế kỉ 20. Ông thuộc thế hệ 20, từ năm 1920 ngược về trước. Đó là thế hệ vàng của văn chương hiện đại, làm nên mùa gặt ngoạn mục nhất của văn học thế kỉ 20 – làm nên mùa màng 1930-1945, cùng với Nguyễn Công Hoan, Vũ Trọng Phụng, Ngô Tất Tố, Xuân Diệu, Huy Cận”. Trong số các tác phẩm của ông, “Vợ chồng A Phủ” nổi bật như một trong những truyện ngắn xuất sắc, thể hiện rõ vị trí, tầm vóc và tài năng nghệ thuật của tác giả.
2. Phân tích nhân vật Mị
Trong hành trình sáng tạo của mình, Tô Hoài đã từng chia sẻ: “Đất nước và người miền Tây đã để thương để nhớ cho tôi nhiều, không thể bao giờ quên… Hình ảnh Tây Bắc đau thương và dũng cảm lúc nào cũng thành nét, thành người, thành việc trong tâm trí tôi”. Sự ấn tượng sâu đậm của mảnh đất Tây Bắc trong tâm trí nhà văn đã trở thành động lực thúc đẩy ông sáng tác nên hình tượng nhân vật Mị – biểu tượng của sức sống tiềm tàng mãnh liệt, một bông hoa của núi rừng Tây Bắc. Qua đó, Tô Hoài khắc họa bức tranh hiện thực về cuộc sống khốn khổ của những người lao động miền núi, cùng khát khao được sống, hạnh phúc và tự do của con người.
3. Chi tiết tiếng sáo
Trong đêm tình mùa xuân, bên cạnh những nhân tố như men rượu hay khung cảnh mùa xuân, tiếng sáo là yếu tố tác động lớn nhất đối với Mị. Với tài năng nghệ thuật của mình, Tô Hoài đã khắc họa chi tiết tiếng sáo một cách sâu sắc và ấn tượng. Ông quan niệm rằng “Muốn viết văn, điều quan trọng nhất là chi tiết. Mà chi tiết thì không thể phịa ra được. Phải chịu khó quan sát, ghi chép, đọc và tiếp xúc càng nhiều càng tốt”. Dưới sự quan sát tỉ mỉ, tác giả đã khắc họa tiếng sáo qua nhiều giai đoạn, mỗi giai đoạn tạo nên những sắc thái khác nhau. Tiếng sáo trở thành biểu tượng cho sự khát khao tình yêu, hạnh phúc, và đưa Mị trở về với quá khứ, đánh thức sức sống và sự trẻ trung yêu đời của cô.
4. Nhận xét, đánh giá
Với những đặc sắc trong bút pháp nghệ thuật của mình, Tô Hoài đã thành công trong việc khắc họa hình tượng nhân vật Mị, thể hiện tâm tư, tình cảm và sự khám phá của mình về mảnh đất và con người Tây Bắc. Điều này khẳng định giá trị của ông như một nghệ sĩ chân chính và tạo nên sức sống bền bỉ cho tác phẩm. Nhà phê bình văn học Phan Anh Dũng đã nhận xét: “Hơn cả một nhà văn, Tô Hoài đã, đang và sẽ luôn là người bạn đường thân thiết của độc giả thuộc mọi lứa tuổi, trên con đường đưa họ đến với thế giới động tưởng tượng thuở nhỏ, hay đến với những miền đất mới, đến với con người đời dài rộng khi đã trưởng thành.”
