Đoạn thơ thứ tư là lời ước hẹn cùng Tây Tiến, sự chia tay của Quang Dũng với đồng đội không hẹn ngày gặp lại bởi những trắc trở của chiến tranh. Bài thơ 'Tây Tiến' của Quang Dũng thể hiện sự cháy bỏng, nồng nhiệt của tác giả đối với đoàn quân Tây Tiến và miền Tây Bắc Việt Nam
Mục lục [Ẩn]
1. Giới thiệu tác phẩm "Tây tiến"
Quang Dũng, một nghệ sĩ đa tài với sự hòa quyện giữa viết văn, làm thơ, vẽ tranh và soạn nhạc, đã để lại dấu ấn đặc biệt trong văn học Việt Nam. Sinh năm 1921 tại Hà Tây, nay thuộc Hà Nội, ông đã trải qua cuộc kháng chiến và sau đó hoạt động văn học với vai trò làm Biên tập viên cho Nhà xuất bản Văn học. Phong cách nghệ thuật của Quang Dũng đặc trưng bởi hồn thơ phóng khoáng, hồn hậu và lãng mạn. Ông nổi tiếng trong việc viết về người lính Tây Tiến, tạo ra những hình tượng lý tưởng về những chiến sĩ trẻ trung và yêu nước. Tác phẩm chính của ông như "Mây đầu ô" và "Thơ văn Quang Dũng" đã để lại dấu ấn sâu đậm trong văn học Việt Nam.
Bài thơ "Tây Tiến," với cốt truyện xoay quanh trung đoàn Tây Tiến, thể hiện rõ giá trị nghệ thuật và cảm hứng lãng mạn của Quang Dũng. Phần bố cục được chia thành nhiều phần để tạo sự đa dạng và thể hiện sự đẹp đẽ của miền Tây nước Việt. Tác phẩm này không chỉ giúp người đọc hiểu về cuộc kháng chiến hào hùng mà còn thể hiện tình yêu và tôn kính đối với những người lính dũng cảm. "Tây Tiến" là một tác phẩm thơ nổi tiếng của nhà thơ Quang Dũng. Tác phẩm này được viết để tôn vinh và tưởng nhớ cuộc chiến đấu của đoàn quân Tây Tiến trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp tại miền Tây Bắc Việt Nam. "Tây Tiến" là một trong những bản thơ nổi tiếng nhất của Quang Dũng và cũng được xem là một biểu tượng trong văn học Việt Nam về cuộc chiến đấu và tinh thần của người lính trong cuộc kháng chiến.
Tác phẩm này nổi tiếng không chỉ với nội dung tài hoa của nó mà còn với cách sử dụng ngôn từ độc đáo, những từ chỉ địa danh và từ tượng hình tinh tế. Bản thơ được chia thành nhiều phần, mỗi phần tập trung vào một khía cạnh khác nhau của cuộc sống và tinh thần của người lính Tây Tiến. Từng câu thơ đều đầy cảm xúc và lãng mạn, thể hiện tình yêu và sự kính trọng của tác giả đối với những chiến sĩ dũng cảm và vùng đất miền Tây Bắc đẹp đẽ.
2. Soạn bài Tây Tiến ngắn gọn, đầy đủ nhất Ngữ văn lớp 12
Câu 1. Theo văn bản, bài thơ chia thành 4 đoạn. Nêu ý chính của mỗi đoạn và chỉ ra mạch liên kết giữa các đoạn?
Bài thơ được chia thành 4 phần, mỗi phần có ý chính riêng và mạch liên kết giữa các phần như sau:
Phần 1 (14 câu đầu): Bắt đầu bằng sự tỏ ra hoài niệm của Quang Dũng về núi rừng Tây Bắc hùng vĩ và Tây Tiến anh hùng. Phần này tập trung vào sự nhớ về quê hương và những nơi mà Quang Dũng đã trải qua, đặc biệt là vùng núi rừng Tây Bắc và Tây Tiến, nơi có những ký ức sâu sắc trong tâm hồn anh.
Phần 2 (8 câu tiếp theo): Chuyển đến đêm vui liên hoan văn nghệ và bức tranh sông nước miền Tây Bắc hư ảo. Phần này tạo nên một khung cảnh lãng mạn và thơ mộng về vùng đất Tây Bắc, với sự kết hợp giữa sự vui mừng của cuộc liên hoan văn nghệ và vẻ đẹp tự nhiên của miền Tây Bắc.
Phần 3 (8 câu tiếp theo): Tiếp tục với chân dung người lính Tây Tiến hào hùng nhưng vẫn mang trong mình vẻ lãng mạn và hào hoa. Phần này tập trung vào những người lính anh hùng và sự hi sinh của họ trong cuộc Tây Tiến, thể hiện sự tôn vinh và kính trọng đối với họ.
Phần 4 (Còn lại): Cuối cùng, bài thơ khái quát lại những ngày Tây Tiến và những ký ức không thể nào phai. Phần này là sự kết thúc tuyệt vời cho bài thơ, làm nổi bật tình cảm và lòng biết ơn của người viết đối với quê hương và những người lính anh hùng.
Câu 2: Nét đặc sắc của bức tranh thiên nhiên trong đoạn thơ thứ nhất và hình ảnh người lính Tây Tiến hiện lên trong đoạn thơ như thế nào?
Bức tranh thiên nhiên trong đoạn thơ thứ nhất của "Tây Tiến" của Quang Dũng thể hiện sự đa dạng và mâu thuẫn của môi trường tự nhiên Tây Bắc:
- Địa hình hiểm trở: Đoạn thơ mô tả cảnh địa hình Tây Bắc đầy khắc nghiệt và khó khăn. Những dốc leo lên và xuống khuỷu tối thăm thẳm làm cho hành trình trở nên gian khổ. "Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống" cho thấy độ cao đổi thay liên tục, tạo ra một môi trường hiểm trở cho đoàn quân.
- Thiên nhiên hoang sơ và nguy hiểm: Quang Dũng sử dụng hình ảnh của thác nước để thể hiện sự hoang sơ và dữ dội của thiên nhiên Tây Bắc. "Chiều chiều oai linh thác gầm thét" thể hiện sự dữ dội của các thác nước. "Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người" tạo ra một cảm giác bí ẩn và sợ hãi.
- Thiên nhiên thơ mộng: Mặc dù có những khắc nghiệt, nhưng thiên nhiên Tây Bắc cũng có vẻ đẹp thơ mộng. "Mường Lát hoa về trong đêm hơi" và "Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi" mô tả sự thơ mộng và tươi đẹp của cảnh sắc Tây Bắc vào buổi tối.
Hình ảnh người lính Tây Tiến trong đoạn thơ này được vẽ nên với sự mạnh mẽ và đầy tình yêu quê hương:
- Cuộc hành quân gian khổ: Mặc cho những khó khăn và thử thách, người lính Tây Tiến vẫn duy trì tinh thần lạc quan và yêu đời. "Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi" thể hiện sự kháng cự và kiên trì của họ trong cuộc hành trình gian khổ. "Anh bạn dãi dầu không bước nữa" là biểu hiện của tình đồng đội và đoàn kết.
- Mùi thơm của nếp mới và tình quân dân: Sau những đêm hành quân gian khổ, người lính dừng chân tại các xóm làng và được đón nhận với mùi thơm của nếp mới và tình quân dân. "Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói" và "Mai Châu mùa em thơm nếp xôi" thể hiện sự đoàn kết và ấm áp của quê hương và nhân dân.
Câu 3: Đoạn thơ thứ hai mở ra một thế giới khác với những vẻ đẹp của con người về thiên nhiên miền Tây khác với đoạn thơ thứ nhất. Hãy phân tích.
Đoạn thơ thứ hai mở ra một thế giới khác với những vẻ đẹp của con người và thiên nhiên miền Tây Bắc, khác biệt hoàn toàn so với đoạn thơ thứ nhất. Cụ thể:
- Đêm vui liên hoan văn nghệ:
+ "Ngọn đuốc rừng thắp sáng đêm liên hoan văn nghệ truyền thống đã thành 'hội đuốc hoa'" - Đoạn thơ mô tả một không gian đêm vui, được thắp sáng bởi những ngọn đuốc rừng, tạo thành một "hội đuốc hoa." Từ "hội đuốc hoa" này thể hiện sự lãng mạn và phấn khích của đêm liên hoan.
+ "Hai chữ 'kìa em'" - Sự ngạc nhiên và kì vọng của người lính khi gặp những cô gái Tây Bắc đang múa điệu trong bộ xiêm áo truyền thống. Đây là hình ảnh tượng trưng cho vẻ đẹp và sự gợi cảm của con người Tây Bắc.
- Thiên nhiên Tây Bắc đầy thơ mộng:
+ "Khung cảnh Châu Mộc trong một buổi chiều sương phủ trên dòng nước mênh mông, đầy hoang dại, huyền ảo" - Đoạn thơ miêu tả một khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp và mê hồn ở Châu Mộc. Buổi chiều với sương phủ trắng tạo ra sự huyền bí và thơ mộng. Dòng nước mênh mông và hoang dại thể hiện tính hoang sơ của vùng đất Tây Bắc.
+ "Hoa đong đưa" - Hình ảnh những bông hoa trôi nổi trên dòng nước tạo ra cảm giác động đậy và duyên dáng. Từ "hoa đong đưa" cũng có thể ẩn dụ về vẻ đẹp và sự quyến rũ của các cô gái Tây Bắc.
Tổng cộng, đoạn thơ thứ hai mở ra một thế giới tươi đẹp, lãng mạn và huyền bí của miền Tây Bắc, nơi con người và thiên nhiên hòa quyện trong một bức tranh tươi sáng và đẹp mắt.
Câu 4: Hình ảnh người lính Tây Tiến được lặp lại trong đoạn thơ thứ ba. Hãy làm rõ vẻ đẹp lãng mạn và tính chất bi tráng của hình ảnh người lính.
Hình ảnh người lính Tây Tiến trong đoạn thơ thứ ba của "Tây Tiến" của Quang Dũng được tái hiện với vẻ đẹp lãng mạn và tính chất bi tráng:
- Hình ảnh thật chân thực về binh đoàn Tây Tiến:
+ "Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc": Hình ảnh này thể hiện sự thật trạng của người lính sau những ngày chiến đấu liên tục. Mái tóc đã mất đi sự quý phái, nhưng đó chỉ là một biểu hiện nhỏ của độ mạnh mẽ và sự hy sinh của họ. Việc chủ động cắt tóc có thể là để duy trì vệ sinh và thuận tiện trong môi trường chiến trường.
+ "Quân xanh màu lá dữ oai hùm": Hình ảnh này kết hợp màu xanh của lớp áo ngụy trang với màu xanh của lá cây, tạo ra một cảm giác hoang sơ và hoà quyện với thiên nhiên xung quanh. Đồng thời, "màu xanh" cũng ám chỉ sự kháng cự mạnh mẽ và dũng mãnh của người lính trong môi trường khắc nghiệt.
- Sự mạnh mẽ và thơ mộng của người lính Tây Tiến:
+ "Mắt trừng gửi mộng qua biên giới": Hình ảnh này thể hiện quyết tâm và căm giận của người lính khi đối đầu với kẻ thù. Họ sẵn sàng hy sinh để bảo vệ quê hương và đưa những giấc mơ về tự do và hòa bình vượt qua biên giới.
+ "Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm": Hình ảnh này thể hiện sự thương nhớ và lãng mạn của người lính đối với quê hương và những cô gái Hà Nội. Dù ở trong môi trường khắc nghiệt của chiến trường, họ vẫn giữ vững tình yêu và tình thân quê nhà.
- Sự mất mát và hy sinh của người lính:
+ "Rải rác biên cương mồ viễn xứ": Hình ảnh này thể hiện sự mất mát và hy sinh của người lính. Các mồ xưa nay vẫn rải rác trên biên cương, là nơi để tưởng nhớ và tôn vinh những anh hùng đã hy sinh vì quê hương.
+ "Áo bào thay chiếu anh về đất": Hình ảnh này thể hiện việc truyền thống của việc đeo áo bào của người Việt vào thời điểm của cái chết. "Về đất" nhấn mạnh sự hy sinh của họ và việc họ trở về với đất mẹ.
+ Hình ảnh cuối cùng "sông Mã gầm lên khúc độc hành" là sự kính trọng và tôn vinh cuối cùng đối với các anh hùng của Tây Tiến. Sông Mã, một đặc điểm tự nhiên quen thuộc của vùng này, trở thành một bia đá tôn vinh những người đã hy sinh.
3. Bài tập sgk Ngữ văn 12
Câu 1 (trang 47 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Cảm hứng chủ đạo của bài thơ Tây Tiến là gì?
Trả lời:
Cảm hứng chủ đạo: Nỗi nhớ da diết của người lính Tây Tiến
Câu 2 (trang 47 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Đọc đoạn thơ 1 và thực hiện các yêu cầu sau:
a. Nêu ấn tượng về trạng thái cảm xúc được tác giả thể hiện ở hai câu thơ mở đầu.
b. Cho biết hình dung của bạn về bức tranh thiên nhiên và con đường hành quân của đoàn binh Tây Tiến.
c. Phân tích những hình ảnh thể hiện ấn tượng ban đầu của tác giả về đoàn quân Tây Tiến.
d. Nêu cảm nhận về chất nhạc và chất họa trong bốn câu thơ sau:
Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thăm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi
Trả lời:
a. Ấn tượng về trạng thái cảm xúc được tác giả thể hiện ở hai câu thơ mở đầu: tình cảm nhớ nhung da diết.
b. Hình dung về bức tranh thiên nhiên và con đường hành quân của đoàn binh Tây Tiến.
- Vẻ đẹp hùng vĩ dữ dội:
+ sương dày đặc, đồi núi hiểm trở và hoang sơ, bí hiểm.
+ dốc núi quanh co trùng điệp vô tận, một bên vút lên cao ngất trời, một bên đổ xuống vực sâu;
+ tiếng thác oai linh, tiếng cọp hú gầm.
- Vẻ đẹp lãng mạn nên thơ: hoa, mưa rừng, chiều sương…
c. Những hình ảnh thể hiện ấn tượng ban đầu của tác giả về đoàn quân Tây Tiến
- Sông Mã: chứng nhân lịch sử cho cuộc đời người lính Tây Tiến với biết bao niềm vui, nỗi buồn.
- Sài Khao: nơi đoàn quân đi qua để tới chiến trường
- Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm: gợi sự hiểm trở của thiên nhiên.
- oai linh thác gầm thét: sự hiểm nguy rình rập của rừng nước.
- Mai Châu mùa em: cô gái thướt tha, dịu dàng, yêu kiều.
→ Đó là đoàn quân dũng mãnh, lạc quan, yêu đời, vượt qua mọi địa hình hiểm trở.
d.
- Chất nhạc: sử dụng nhiều từ láy giàu giá trị tạo hình (khúc khuỷu, thăm thẳm, cồn mây, súng ngửi trời, ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống...), cách ngắt nhịp độc đáo; sự phối hợp các thanh bằng – trắc tài tình.
- Chất họa: sử dụng tiểu đối trong các câu thơ; cách kết hợp từ độc đáo, mới lạ súng ngửi trời; các câu thơ gợi không gian hiểm trở của núi đèo Tây Bắc và những thử thách khắc nghiệt, gian khổ của người lính Tây Bắc.
Câu 3 (trang 47 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Trong kí ức của nhân vật trữ tình, hình ảnh đêm lửa trại và con người, cuộc sống miền Tây Bắc hiện lên với những nét đặc sắc gì? Những hình ảnh đó đã góp phần làm nổi bật hình tượng người lính Tây Tiến như thế nào?
Trả lời:
- Trong kí ức của nhân vật trữ tình, hình ảnh đêm lửa trại và con người, cuộc sống miền Tây Bắc hiện lên với những nét đặc sắc:
+ Bữa tiệc đuốc hoa: gợi tả không khí náo nhiệt, rực rỡ của đêm liên hoan văn nghệ.
+ Âm thanh tiếng khèn, điệu múa của người con gái hòa quyện cùng ánh lửa bập bùng tạo nên khung cảnh thơ mộng, trữ tình.
+ Tâm hồn phóng khoáng, yêu ca hát.
+ Tình cảm chân thành, nồng ấm.
- Những hình ảnh đó đã góp phần làm nổi bật hình tượng người lính Tây Tiến với vẻ đẹp thơ mộng, lãng mạn, lạc quan, yêu đời.
Câu 4 (trang 47 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Trong hai đoạn thơ 3,4 hình tượng người lính Tây Tiến được gợi ra qua những từ ngữ, hình ảnh nào? Khái quát đặc điểm của hình tượng này.
Trả lời:
- Hình tượng người lính Tây Tiến được gợi ra qua những từ ngữ, hình ảnh: đoàn binh không mọc tóc, xanh màu lá, dữ oai hùm, mắt trừng, chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh, người đi không hẹn ước…
- Khái quát đặc điểm hình tượng: vẻ đẹp bi tráng, hào hùng, lãng mạn, mang trong mình tinh thần lạc quan, yêu đời.
Câu 5 (trang 47 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Chỉ ra một số biểu hiện của phong cách lãng mạn trong bài thơ. Phân tích một biểu hiện mà bạn cho là đặc sắc.
Trả lời:
- Một số biểu hiện của phong cách lãng mạn:
+ Cảm hứng lãng mạn: Khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ, hoang sơ; con người tình cảm, gắn bó, nồng nàn, tha thiết.
+ Ngôn ngữ thơ lãng mạn: hình ảnh ẩn dụ, so sánh, nhân hóa; giọng điệu thơ sôi nổi, hào hùng, bi tráng, da diết, bâng khuâng; từ ngữ gợi cảm.
+ Khung cảnh thiên nhiên Tây Bắc được miêu tả bằng những hình ảnh thơ mộng, trữ tình.
- Phân tích:
Ngoài những sức mạnh hào hùng Quang Dũng còn diễn tả hình ảnh người lính qua một phương diện vô cùng lãng mạn, điều đó được thể hiện qua hai câu thơ sau:
Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm
Là những thanh niên trai tráng đang độ tuổi trưởng thành để phát triển lợi ích bản thân, nhưng vì lòng dũng cảm cùng với tinh thần thương quê hương yêu đất nước. Họ đã tạm gác những dự định của bản thân lại phía sau, phía trước sẵn sàng hi sinh sẵn sàng cống hiến cho Tổ quốc. Có lẽ khi đang ở độ tuổi trưởng thành còn đồng thời cũng là những chàng trai Hà thành hào hoa phong nhã việc phải chịu những gian nan khổ cực đối với những người lính này vô cùng lớn. Nhưng trong cái khổ cực ấy là hình ảnh hiện thân của những dáng hình thân thương nơi quê nhà, đồng thời đó cũng là sức mạnh tinh thần để họ phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ. Ngoài gia đình quê hương là động lực chiến đấu của những người lính đó thì hình bóng người thương cũng là sức mạnh để chiến đấu kiên cường. Tác giả như đặt mình vào vị trí những người lính vậy, ông viết: Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm, cho thấy niềm mong mỏi, sự nhung nhớ của người lính Tây Tiến về những bóng hồng nơi quê nhà. Nhưng vì sự đối lập với thực tại khắc nghiệt dáng kiều thơm ấy chỉ dám xuất hiện trong giấc mơ, đó cũng chính là một trong số những động lực để chiến thắng để bảo vệ món quà tinh thần này. Cho dù khó khăn, dù có gian khổ nhưng tinh thần bất khuất vẫn còn mãi vì hình bóng người thương và hình ảnh quê hương thân mến là động lực để chiến đấu.
Câu 6 (trang 47 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Phân tích một số hình thức tổ chức ngôn ngữ đặc biệt trong bài thơ Tây Tiến.
Trả lời:
Phân tích một số hình thức tổ chức ngôn ngữ đặc biệt trong bài thơ Tây Tiến:
- So sánh: Súng ngửi trời
- Tác dụng:
+ Làm nổi bật vẻ đẹp hùng vĩ, hoang sơ của thiên nhiên Tây Bắc.
+ Thể hiện sự vất vả, gian khổ của người lính Tây Tiến trên con đường hành quân.
+ Tạo nên hình ảnh thơ mộng, trữ tình.
- Nhân hóa: Sông Mã gầm lên khúc độc hành
- Tác dụng:
+ Thể hiện sự đồng cảm của tác giả với người lính Tây Tiến.
+ Làm nổi bật vẻ đẹp bi tráng của người lính Tây Tiến.
+ Tạo nên sức gợi cho bài thơ.
- Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm: sử dụng kết hợp từ mới mẻ vì thăm thẳm là từ chỉ độ sâu chứ không phải độ cao.
- Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi: sử dụng toàn thanh bằng gợi vẻ đẹp yên bình, nhẹ nhàng của vùng núi Tây Bắc.
Câu 7 (trang 47 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Hình tượng người lính Tây Tiến trong bài thơ từng bị phê phán là xa lạ với hình ảnh thực tế của anh bộ đội Cụ Hồ thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp. Theo bạn, vì sao có sự đánh giá như vậy? Hãy nêu quan điểm của bạn về vấn đề này.
Trả lời:
- Hình tượng người lính Tây Tiến trong bài thơ từng bị phê phán là xa lạ với hình ảnh thực tế của anh bộ đội Cụ Hồ thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp vì: Khác với hình ảnh người lính giản dị, mộc mạc, lam lũ thường thấy trong thơ ca thời kì kháng chiến, ở đây, người lính xuất hiện với vẻ hào hoa, lãng mạn. Ngoài việc khoác lên mình sức mạnh hào hùng bi tráng, thì chất chứa sâu bên trong hình ảnh sắt đá đấy là những trái tim mềm mại, là những tâm hồn lãng mạn dành cho quê nhà nói chung và đặc biệt dáng kiều thơm trong lòng nói riêng.
- Quan điểm của tôi: Hình ảnh người lính Tây Tiến không hoàn toàn xa lạ vì nó vẫn thể hiện những phẩm chất chung của người lính Cụ Hồ: lòng yêu nước, ý chí quyết tâm chiến đấu; tình cảm đồng chí, đồng đội thắm thiết. tinh thần lạc quan, yêu đời.
