Trong Vợ chồng A Phủ của Tô Hoài, sức sống tiềm tàng của Mị được thể hiện rõ nét qua những khát vọng tự do và bản lĩnh mạnh mẽ. Dù bị áp bức, Mị vẫn ẩn chứa trong mình những ước mơ mãnh liệt, chờ đợi cơ hội để thoát khỏi vòng tay của số phận.
Nhận định về nhân vật trong tác phẩm của nhà văn Tô Hoài cho rằng nhân vật chính là trung tâm, nơi tập trung và giải quyết mọi yếu tố trong sáng tác. Tô Hoài đã khẳng định rằng nhân vật văn học không chỉ dẫn dắt câu chuyện mà còn phản ánh tinh thần và tiếng nói của người nghệ sĩ. Đọc một tác phẩm, điều còn lại sâu sắc nhất trong lòng độc giả chính là cảm xúc và suy tư về số phận các nhân vật mà nhà văn thể hiện. Tô Hoài thành công trong việc tạo ra nhân vật Mị trong “Vợ chồng A Phủ” với sức sống mãnh liệt và khát vọng tự do, khiến độc giả cảm nhận được tấm lòng nhân đạo sâu sắc của tác giả.
Tô Hoài là một trong những cây bút lớn của nền văn học cận đại Việt Nam. Nhà báo Hà Thúy Anh đã ca ngợi Tô Hoài là một trong những tác gia lớn nhất thế kỷ XX, thuộc thế hệ vàng của văn chương Việt Nam. Ông đã có hơn 70 năm sáng tác với nhiều thể loại như truyện ngắn, tiểu thuyết, và bút ký, với phong cách viết thông minh, hóm hỉnh nhưng tinh tế.
Trước 1945, Tô Hoài nổi bật với các tác phẩm về loài vật và cuộc sống vùng quê nghèo, ví dụ như “Dế mèn phiêu lưu ký” và “O chuột”. Sau 1945, ông mở rộng phạm vi sáng tác, viết về anh hùng dân tộc và cuộc sống miền Tây Bắc. Tập “Truyện Tây Bắc” gồm ba truyện: “Cứu đất cứu mường”, “Mường Giơn” và “Vợ chồng A Phủ” được viết sau chuyến đi thực tế lên Tây Bắc của tác giả, phản ánh chân thực nỗi đau của người dân miền núi dưới ách áp bức của thực dân phong kiến. “Vợ chồng A Phủ” là một trong những tác phẩm tiêu biểu của văn xuôi hiện đại Việt Nam giai đoạn kháng chiến chống Pháp.
Nhân vật Mị, xuất hiện lần đầu qua những phác hoạ đơn sơ của Tô Hoài, là hình mẫu của một cuộc đời tủi nhục và khổ cực, bị ràng buộc bởi các hủ tục và sự bóc lột. Mị từng là một cô gái trẻ trung, hồn nhiên, nhưng cuộc sống dưới ách áp bức đã dần làm tê liệt tinh thần và khát vọng của cô. Tuy nhiên, trong sâu thẳm, Mị vẫn giữ khát vọng sống và tự do. Mùa xuân và tiếng sáo từ quá khứ đã khơi dậy trong cô những kỷ niệm tươi đẹp, khiến cô cảm thấy cuộc đời vẫn có thể thay đổi.
Mị đã tìm đến cái chết như một hình thức phản kháng yếu ớt đối với cuộc sống hiện tại. Nhưng khi thấy A Phủ bị trói, cô đã thức tỉnh lòng nhân đạo và quyết định hành động. Cô cắt dây trói cho A Phủ, điều này không chỉ giải cứu A Phủ mà còn giải phóng chính bản thân mình khỏi sự áp bức. Hành động này thể hiện sự trỗi dậy mạnh mẽ của sức sống và khát vọng tự do trong Mị.
Tô Hoài đã sử dụng nghệ thuật miêu tả tâm lý tinh tế và cảnh sắc sinh động để tạo nên thành công của tác phẩm. Nhân vật Mị, với sức sống tiềm tàng và phẩm chất phi thường, là kết tinh của ngòi bút Tô Hoài về cuộc sống và con người miền núi Tây Bắc. Chủ nghĩa nhân đạo trong tác phẩm không chỉ tố cáo các thế lực tàn bạo mà còn khẳng định những khát vọng về quyền sống, quyền hạnh phúc, và công lý. Giáo sư Đặng Thai Mai đã nhận định rằng tinh thần nhân đạo trong văn học chính là tình yêu thương con người, và điều này rõ ràng trong “Vợ chồng A Phủ”.
