Truyện ngắn "Vợ nhặt" của Kim Lân tái hiện một cách chân thực tình cảnh bi thảm của người nông dân Việt Nam trong nạn đói năm 1945, đồng thời khắc họa vẻ đẹp tâm hồn và sức sống mãnh liệt của họ qua câu chuyện tình huống đầy độc đáo và ý nghĩa.
1. Đôi nét về tác giả, tác phẩm Vợ Nhặt
Kim Lân, tên thật là Nguyễn Văn Tài, sinh ra tại huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Ông là một nhà văn chuyên viết truyện ngắn, và đã có những tác phẩm đăng trên báo trước Cách mạng Tháng Tám. Kim Lân luôn gắn bó mật thiết với đời sống nông thôn, với nội dung sáng tác chủ yếu xoay quanh cuộc sống làng quê và số phận của người nông dân. Ngoài vai trò là nhà văn, Kim Lân còn được biết đến với tư cách là một diễn viên. Năm 2001, ông được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học và nghệ thuật. Một số tác phẩm nổi bật của ông bao gồm Nên vợ nên chồng và Con chó xấu xí.
Truyện ngắn Vợ Nhặt là một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất của Kim Lân, được in trong tập Con chó xấu xí. Ban đầu, truyện có tên là tiểu thuyết Xóm ngụ cư, được viết ngay sau Cách mạng Tháng Tám, nhưng chưa hoàn thành và bị mất bản thảo. Sau khi đất nước hòa bình, ông đã dựa vào phần cốt truyện cũ để viết lại dưới dạng truyện ngắn.
Tác phẩm có bốn phần
Phần 1: Từ đầu đến hai tay ôm khư khư cái thúng..... mặt bần thần: Tràng dẫn người vợ nhặt về nhà
Phần 2: tiếp theo đến đánh một bữa thật no nê rồi cùng đẩy xe bò về: Tràng nhớ lại việc mình có được vợ
Phần 3 : Tiếp theo đến nước mắt cứ chảy xuống lòng ròng: cuộc gặp gỡ của cụ Tứ và nàng dâu mới
Phần 4 còn lại: cuộc sống của nàng dâu mới ở nhà Tràng trong buổi sáng hôm sau
Tóm tắt tác phẩm Vợ Nhặt: Tràng là một người dân ngụ cư sống cùng mẹ già, làm nghề kéo xe bò thuê. Một lần trên đường kéo xe thóc, anh tình cờ quen biết Thị. Chỉ với bốn bát bánh đúc, Thị đã đồng ý theo Tràng về làm vợ. Khi về đến nhà, Tràng hồi hộp đợi mẹ về để thưa chuyện. Khi bà cụ Tứ trở về, bà ngạc nhiên khi thấy một người phụ nữ lạ trong nhà. Sau khi nghe con trai giải thích, bà cụ, dù nghèo khổ, đã thấu hiểu và chấp nhận người con dâu mới, khích lệ hai vợ chồng cố gắng làm ăn. Sáng hôm sau, Tràng tỉnh dậy và nhận thấy mọi thứ đã thay đổi. Bữa cơm đầu tiên của nàng dâu chỉ có một mớ rau chuối thái và đĩa muối ăn với cháo, nhưng cả nhà vẫn vui vẻ trò chuyện về tương lai. Khi bà cụ Tứ bưng nồi cháo cám lên, người vợ nhặt vẫn bình tĩnh ăn, còn Tràng cũng vội vã gắp một miếng cho vào miệng. Nghe tiếng trống thúc thuế, Tràng chợt nhớ đến cảnh người dân đi chia thóc cho những người đói, cùng hình ảnh lá cờ đỏ rực.
Truyện ngắn Vợ Nhặt đã tái hiện một cách chân thực tình cảnh bi đát của người nông dân Việt Nam trong nạn đói kinh hoàng năm 1945, đồng thời cũng khắc họa vẻ đẹp tâm hồn và sức sống mãnh liệt của họ. Với tình huống truyện sáng tạo, cách kể chuyện lôi cuốn và những chi tiết đầy giá trị như cảnh người chết đói, bữa cơm thời kỳ đói kém hay giọt nước mắt của bà cụ Tứ, nồi cháo cám,... Kim Lân đã tinh tế miêu tả diễn biến tâm lý nhân vật bằng ngôn ngữ gần gũi, chân thực.
Ý nghĩa nhan đề Vợ Nhặt bắt nguồn từ từ 'vợ', một danh từ thiêng liêng chỉ người phụ nữ trong mối quan hệ hôn nhân được pháp luật thừa nhận. Theo tục lệ, hôn nhân cần được chứng kiến bởi họ hàng, làng xóm. Từ 'nhặt' lại mang ý nghĩa nhặt một vật bị đánh rơi. Kim Lân sáng tạo nhan đề này nhằm làm nổi bật hoàn cảnh đặc biệt của nhân vật trong bối cảnh xã hội lúc bấy giờ. Thông thường, không ai nói 'nhặt' một con người về làm vợ, nhưng thông qua nhan đề độc đáo này, nhà văn đã lột tả sâu sắc hoàn cảnh cùng quẫn của con người thời đó. Vợ Nhặt không chỉ khái quát tình huống truyện mà còn là lời kết tội thảm khốc của Kim Lân đối với chế độ thực dân, đã đẩy người nông dân vào cảnh nghèo đói và chết chóc. Nhan đề này thể hiện nỗi xót xa và sự đồng cảm của nhà văn với số phận những người nông dân trong nạn đói năm 1945.
2. Những nhận định hay về Vợ nhặt
Nhà văn dùng tác phẩm Vợ Nhặt như một phương tiện để khơi gợi lòng nhân ái, dù câu chuyện thấm đẫm bóng tối, nhưng từ sâu thẳm trong đó, những tia sáng ấm áp của tình người vẫn rạng ngời.
Kim Lân là nhà văn luôn hướng về cội nguồn dân tộc, gắn bó với đất và con người, với sự mộc mạc, chân chất của cuộc sống làng quê.
Nhiều lúc tôi nghĩ rằng văn chương là một dạng đạo lý, đạo lý làm người, tương tự như một tôn giáo, mà tôn giáo ấy cũng đòi hỏi sự yêu thương và tôn trọng lẫn nhau. Con người cần sự tự do, bình đẳng, bác ái, và mỗi người thể hiện điều đó theo cách riêng của mình. Dù truyền tải theo cách nào, cuối cùng văn chương vẫn giúp con người thấu hiểu nhau, bảo vệ nhân phẩm và chống lại sự đàn áp bất công. Ngoài ra, văn chương còn là một loại hình nghệ thuật mang lại niềm vui, giải trí, giúp người đọc thư giãn và yêu đời, điều đó cũng chính là giá trị nhân văn của nó.
Theo kinh nghiệm của tôi, những câu chuyện thật mà tôi ghi chép lại thường nhạt nhẽo và cứng nhắc. Nhưng sự thật có giá trị riêng, rất quan trọng và cần thiết. Những câu chuyện trong Vợ Nhặt, ông lão hàng xóm, con chó xấu xí đều dựa trên nền tảng sự thật, còn lại phần lớn là hư cấu, từ nhân vật đến tình tiết. Không có sự thật nào hoàn toàn như vậy, nhưng chính tác giả đã sáng tạo ra chúng để bộc lộ ý tưởng của mình.
Những người trong cơn đói không nghĩ đến cái chết, mà nghĩ đến việc tiếp tục sống.
Kim Lân không viết nhiều và dừng bút sớm, nhưng dấu ấn mà ông để lại vẫn sâu sắc trong lòng người đọc. Chỉ với vài tác phẩm như Vợ Nhặt, Làng, Con chó xấu xí, những câu chữ của Kim Lân vẫn vững vàng, thách thức thời gian, đi sâu vào tâm trí độc giả.
Nhà văn Kim Lân đã dành cả cuộc đời mình để cống hiến cho nền văn học cách mạng, để lại những tác phẩm đặc sắc, có sức sống lâu dài, góp phần làm giàu thêm văn chương và tâm hồn Việt Nam.
Kim Lân là một trong những cây bút truyện ngắn xuất sắc của văn học Việt Nam hiện đại. Dù không sáng tác nhiều, nhưng những tác phẩm của ông đã để lại ấn tượng mạnh mẽ trong lòng bạn đọc.
Tôi sinh ra trong một gia đình bị xã hội khinh thường vì tôi là con của người vợ ba, lại là người ngụ cư. Chính vì muốn khẳng định mình, tôi đã chọn văn chương làm con đường để chứng tỏ rằng tôi không thua kém bất kỳ ai, dù xuất phát điểm có khác biệt.
Nhiều khi tôi cảm nhận rằng văn chương giống như một đạo lý. Đạo lý làm người, và tôn giáo nào cũng đòi hỏi sự yêu thương, công bằng, tự do và bác ái. Văn chương, cũng như các hình thức nghệ thuật khác, mang đến niềm vui và giúp con người thư giãn sau những khó khăn trong cuộc sống, và điều đó là một giá trị nhân văn đáng quý."
👉 Truyện ngắn Vợ nhặt của Kim Lân không chỉ phản ánh bi kịch đói nghèo mà còn tôn vinh tình người và khát vọng sống. Qua đó, tác phẩm để lại ấn tượng sâu sắc về vẻ đẹp tâm hồn con người trong nghịch cảnh.
