Truyện ngắn “Vợ nhặt” của Kim Lân khắc họa vẻ đẹp tình người qua câu chuyện của một gia đình nghèo đói nhưng đầy nhân ái. Mặc dù trong hoàn cảnh khó khăn, nhân vật chính vẫn thể hiện lòng yêu thương, sự đoàn kết và tinh thần nhân ái, phản ánh giá trị đạo đức và lòng nhân hậu trong xã hội.
“Đó là những người viết văn có khả năng chọn ra những khoảnh khắc đậm đặc nhất trong cuộc sống, dù chỉ là những diễn biến đơn giản và bình thường, nhưng lại bộc lộ sâu sắc nhất tâm tư và cảm xúc của con người, thậm chí là cả đời người hoặc nhân loại…”
Mỗi khi đọc và giảng về truyện ngắn “Vợ nhặt”, tôi luôn nhớ đến nhận xét sâu sắc của nhà văn Nguyễn Minh Châu. Kim Lân đã chọn một khoảnh khắc tiêu biểu để dựng nên tác phẩm của mình, đó là buổi chiều nhá nhem chuyển sang đêm đen, và cuối cùng là sáng sớm mùa hè “sáng lóa”. Câu chuyện như một mảnh vỡ của cuộc sống những người lao động nghèo Việt Nam trong thời kỳ tàn lụi của xã hội thực dân phong kiến, chuẩn bị cho Cách mạng tháng Tám năm 1945.
Mặc dù viết về xã hội cũ, Kim Lân không mô tả bi kịch kiếp người như các nhà văn hiện thực thời kỳ đó. Thay vào đó, ông chọn thời điểm giáp ranh cách mạng để miêu tả tình nghĩa con người, đặc biệt là tình người giữa những người lao động nghèo khổ. Trong không gian tối tăm của cái đói và cái chết, hai nhân vật chính, Tràng và cô vợ nhặt, đã gặp nhau, kết hôn và cùng nhau tạo nên ánh sáng của tình yêu và hạnh phúc.
Khi Tràng và cô vợ về nhà, sự hiện diện của cô không chỉ làm ấm lòng Tràng mà còn mang lại niềm vui và hy vọng cho cả gia đình. Dù cuộc sống còn khó khăn, nhưng họ cảm nhận được sự thay đổi tích cực từ tình yêu và sự chăm sóc lẫn nhau. Ánh sáng của niềm tin và hy vọng từ người mẹ, và sự đổi thay của hai vợ chồng đã biến những cảnh vật xung quanh trở nên sáng sủa và tươi mới.
Cuối câu chuyện, hình ảnh lá cờ đỏ bay phấp phới đại diện cho niềm tin vào một tương lai tốt đẹp hơn, một khởi đầu mới cho cuộc sống và hy vọng của con người. Mặc dù “Vợ nhặt” không được viết đúng dịp Cách mạng tháng Tám, nhưng nó vẫn mang đến một thông điệp lạc quan và tin tưởng vào con người và tình người trong bối cảnh hiện thực xã hội.
